کد مطلب:51684 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:7

گنجینه پرسمان » متفرقه

آيا آيه ((و شاورهم في الامر)) دلالت بر اعتبار رأي مردم در قوانين جامعه ميكند؟

كوتاه سخن اين كه، ((شاورهم في الامر)) دستوري است همانند ((اعف عنهم)) و ((استغفر لهم))؛ يعني امر به مشاوره هم، مانند امر به عفو و استغفار براي جذب قلوب مردم و جلب موافقت جامعه و –در نهايت- حفظ مصالح اجتماعي است. پس اين آيه در مقام تأسيس اين اصل نيست كه قانون حاكم بر جامعه و زمامدار و رهبر مردم، بايد توسط خود مردم تعيين شود. اين آيه ميگويد زمامدار و رهبر مردم چگونه ميتواند به بهترين شيوه قانون معتبر جامعه را اجراء كند.
ذيل آيه نيز، شاهد برداشت ماست كه ميفرمايد:
((فاذا عزمت فتوكل علي الله؛ پس هنگاميكه تصميم گرفتي بر خدا توكل كن)).
اين جملات دلالت دارد بر اين كه پس از مشاوره و بعد از آن كه بعضي امور خفيّ به ظهور پيوست يا ميزان موافقت و مخالفت مردم نسبت به راه حل مسأله و روش رفع مشكل معلوم شد، پيامبر(ص) ملزم نيست كه رأي اكثريت مردم را بپذيرد و به مرحله عمل در آورد كمكي كه مشورت به ولي امر مسلمين ميكند اين است كه هم خود مسأله و هم راه حل پيشنهادي او براي مسأله را روشنتر ميسازد و بعضي از امور مرتبط به مسأله را -كه احياناً از چشم او دور مانده- آشكار ميكند و پس از پايان مشاوره، ولي امر بر اساس مصلحت جامعه اسلاميتصميم ميگيرد؛ خواه مصلحت اقتضا كند كه بر وفق رأي اكثريت مردم عمل شود -مانند آنچه به هنگام جنگ احد پيش آمد- و خواه مقتضاي مصلحت، عمل كردن بر خلاف رأي اكثريت مردم باشد و چنين نباشد كه موافقت با اكثريت، مصلحتي قويتر از مصلحت خود كار داشته باشد. به هر حال، عزم او تابع رأي اكثريت اعضاي شورا نيست؛ وي محكوم مردم نيست و نميتواند مكلف باشد به اين كه احكام و مقرراتي وضع كند كه آنان بپسندند و بخواهند. آري فقط در آنجا كه ادله طرفين (اكثريت و اقليت) كاملاً مساوي باشد يا هيچ يك از طرفين براي قول خود دليلي نداشته باشد، چون به هر حال بايد يكي از دو قول را برگزيد، رهبر رأي اكثريت را ميپذيرد و قانونيت ميدهد.
پس رأي رهبر مطاع و متبع است، نه رأي اكثريت افراد شورا. آيه مورد بحث هرگز دلالت ندارد بر اين كه رهبر مكلف است كه مطيع رأي اكثريت مردم باشد، اين آيه حتي وجوب مشاوره با مردم را هم نميرساند. آيا ميتوان گفت كه عفو كردن مردم و استغفار براي آنان بر پيامبر(ص) واجب است؟ همان گونه كه عفو و استغفار به عنوان دو كار خوب و اخلاقي توصيه شده است، مشاوره هم اخلاقاً كار خوبي است و به همين جهت به آن سفارش شده است و همان طوركه رهبر ملزم نيست هميشه عفو كند –وحتي گاهي حق ندارد كه از گناهي درگذرد- لزوميهم ندارد كه در همه كار ها با ديگران به مشورت بپردازد.

---

معارف قرآن ج9
آيت الله مصباح يزدي